in an indirect manner

circŭĭtĭo ( circŭmĭtĭo, Cic. Div. 2, 17, 40; 2, 61, 127; Liv. 3, 6, 9; Front. de Or. 3; Amm. 24, 2, 2), ōnis, f. [circumeo].

A going round; in milit. lang., the rounds: circuitio ac cura (vigiliarum) aedilium plebei erat. Liv. 3, 6, 9.—

A circuit: muni mentum fluminis circumitione vallatum, Amm 24, 2, 2.—

Trop., a circuitous mode, a circumlocution. ita aperte ipsam rem modo locutus, nil circuitione usus es, [p. 335] Ter. And. 1, 2, 31:

quid opus est circumitione et anfractu?

Cic. Div. 2, 61, 127, cf. Auct. Her. 4, 32, 43: Epicurus circuitione quādam ( in an indirect manner) deos tollens, Cic. Div. 2, 17, 40.—

Meton. (abstr. pro concr.), a place for going round something, a way, passage, corridor, Vitr. 4, 4; 6, 3; 10, 19.—

A circumference, compass, Vitr. 1, 5; 2, 10.

quālis, e, pron. adj. [quis; kindr. with Gr. pê-likos; Goth. huc-leik; Germ. welcher], how constituted, of what sort, kind, or nature, what kind of a (class.).

Interrog.: qualine amico mea commendavi bona? Call. Probo, et fideli, et fido, Plaut. Trin. 4, 4, 3:

qualis oratoris et quanti hominis in dicendo putas esse historiam scribere?

Cic. de Or. 2, 12, 51:

quali fide, quali pietate existimatis eos esse, qui, etc.,

Cic. Font. 10, 21:

qualis est istorum oratio?

what kind of a speech is that? id. Ac. 2, 14, 44 —

In exclamations: hei mihi, qualis erat!

Verg. A. 2, 274; Enn. ap. Serv. ad loc. (Ann. v. 7 Vahl.): O Romule, Romule, dic, qualem te patriae custodem di genuerunt! Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.).—

In indirect questions: nam cogitato, qualem haberes gratiam (si, etc.),

Plaut. Capt. 3, 5, 54:

ego te qualis sis scio,

id. Aul. 2, 2, 40; Ter. Eun. 4, 6, 20:

ipsius rei natura qualis et quanta sit quaerimus,

Cic. Tusc. 3, 23, 56:

qualis esset natura montis, cognoscere,

Caes. B. G. 1, 21:

doce me quales sint corpore,

what sort of a body they have, Cic. N. D. 1, 23, 65.—

Rel., with or without the correlative talis, so constituted, of such a sort, kind, or nature, such as, as:

ut qualem te jam antea populo Romano, praebuisti, talem te et nobis impertias,

Cic. Rosc. Am. 4, 11:

ut res non tales, quales ante habitae sint, habendae videantur,

id. Inv. 2, 58, 176; id. Off. 2, 13, 44:

in hoc bello, quale bellum nulla barbaria gessit,

the like of which, id. Cat. 3, 10, 25; id. Phil. 2, 7, 17:

equitum acies, qualis quae esse instructissima potest, etc.,

Liv. 8, 39:

tale tuum carmen nobis, quale, etc.,

Verg. E. 5, 47:

bis sex... qualia nunc hominum producit corpora tellus,

id. A. 12, 899.—

Esp., in quotations and citations, as, as for instance, as for example:

aperta et clara (somnia), quale est de illo, etc.,

Cic. Div. 2, 66, 135:

cum proposito dissimili vel contrario ratio subjungitur: quale est Demosthenis: non enim, etc.,

Quint. 5, 14, 4; so id. 1, 5, 65 Zumpt N. cr.; 3, 6, 41; 3, 11, 6 et saep. al.—

Poet. for the adv. qualiter, as, just as:

qualis populea moerens philomela sub umbra Amissos queritur fetus,

Verg. G. 4, 511; id. A. 3, 679; 4, 143:

quale caelum Subrubet,

Ov. Am. 2, 5, 35; id. M. 3, 682.—

Repeated: qualis qualis (post-class. for qualiscumque), of what quality soever, whatsoever:

quali quali obligatione interpositā,

Dig. 20, 5, 12.—

Indef.: quale, having some quality or other:

et ita effici quae appellant qualia,

Cic. Ac. 1, 7, 28:

prius aliquid esse debet, deinde quale esse,

Sen. Ep. 117, 28.— Adv.: quā-lĭter.

In what way or manner, how:

refert, villa qualiter aedificetur,

Col. 1, 4, 6; Mart. 5, 7, 1.— Qualiter qualiter, in what manner soever, for qualitercumque (postclass.), Dig. 4, 4, 7.—

Just as, as:

lacri mae fluxere per ora, Qualiter abjectā de nive manat aquā,

Ov. Am. 1, 7, 57; Cels. praef. p. 6; Val. Fl. 5, 305; Plin. 8, 48, 73, § 193.—

Repeated:

qualiter qualiter,

in whatever manner, however, Dig. 4, 4, 7 pr.; 9, 2, 7, § 1; 26, 7, 5, § 10.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

qui, quae, quod (old forms: nom. quei; gen. quojus; dat. quoi, and in inscrr. QVOEI, QVOIEI, and QVEI; abl. qui; plur. ques or queis; fem. QVAI; neutr. qua; dat. and abl. queis and quĭs.—Joined with cum: quocum, quācum, quicum, quibuscum;

rarely cum quo,

Liv. 7, 33:

cum quibus,

id. 4, 5. — Placed also before other prepositions: quas contra, quem propter, etc.; v. h. praepp.), pron.

Interrog., who? which? what? what kind or sort of a? (adjectively; while quis, quid is used substantively; qui, of persons, asks for the character, quis usu. for the name).

In direct questions: quae haec daps est? qui festus dies? what sort of a feast? what kind of a festival? Liv. And. ap. Prisc. p. 752 P. (a transl. of Hom. Od. 1, 225: tis daïs, tis de homilos hod epleto; cf. Herm. Doctr. Metr. p. 619): Th. Quis fuit igitur? Py. Iste Chaerea. Th. Qui Chaerea? what Chærea? Ter. Eun. 5, 1, 8:

qui color, nitor, vestitus?

id. ib. 2, 2, 11:

qui cantus dulcior inveniri potest? quod carmen aptius? qui actor in imitandā veritate jucundior?

Cic. de Or. 2, 8, 34:

virgo, quae patria est tua?

Plaut. Pers. 4, 4, 88:

occiso Sex. Roscio, qui primus Ameriam nuntiat?

what sort of a person? Cic. Rosc. Am. 34, 96.—

In indirect discourse:

scribis te velle scire, qui sit rei publicae status,

what is the state of the country, Cic. Fam. 1, 7, 10:

quae cura boum, qui cultus habendo Sit pecori... Hinc canere incipiam,

Verg. G. 1, 3:

iste deus qui sit da, Tityre, nobis,

id. E. 1, 18; 2, 19; 3, 8; id. A. 3, 608:

nescimus qui sis,

Cic. Div. in Caecil. 6, 20:

qui sit, qui socium fraudarit, consideremus,

id. Rosc. Com. 6, 17.—

Rel., who, which, what, that, referring to a substantive or pronoun as antecedent.

As a simple rel.

With antecedent expressed:

habebat ducem Gabinium, quīcum quidvis rectissime facere posset,

Cic. Phil. 2, 19, 48:

ille vir, cui patriae salus dulcior fuit,

id. Balb. 5, 11:

vir acer, cui, etc.,

id. Brut. 35, 135:

vir optimus, qui, etc.,

id. Fam. 14, 4, 2:

Priscus, vir cujus, etc.,

Liv. 4, 46, 10; 23, 7, 4:

quod ego fui ad Trasimenum, id tu hodie es,

id. 30, 30, 12:

collaria, quae vocantur maelium,

Varr. R. R. 2, 9, 15:

coloniam, quam Fregellas appellent,

Liv. 8, 23:

sucus, quem opobalsamum vocant,

Plin. 12, 25, 54, § 116:

sidere, quod Caniculam appellavimus,

id. 18, 28, 68, § 272. —

With pronom. antecedent understood: QVI IN IVS VOCABIT, IVMENTVM DATO, Lex XII. Tabularum: SI ADORAT FVRTO, QVOD NEC MANIFESTVM ESCIT, ib. tab. 2, 1. 8:

novistine hominem? ridicule rogitas, quīcum una cibum capere soleo,

Plaut. Trin. 4, 2, 60:

beati, quīs contigit, etc.,

Verg. A. 1, 95:

fac, qui ego sum, esse te,

Cic. Fam. 7, 23, 1. —

The rel. freq. agrees with the foll. word:

est locus in carcere, quod Tullianum appellatur,

Sall. C. 55, 3:

ealoca, quae Numidia appellatur,

id. J. 18, 11:

exstat ejus peroratio, qui epilogus dicitur,

Cic. Brut. 33, 127:

justa gloria, qui est fructus virtutis,

id. Pis. 24, 57:

domicilia conjuncta, quas urbes dicimus,

id. Sest. 42, 91. —

Sometimes it agrees with the logical, not the grammatical antecedent:

ne tu me arbitrare beluam, qui non novisse possim, quīcum aetatem exegerim,

Plaut. Trin. 4, 2, 112:

ubi est scelus qui me perdidit?

Ter. And. 3, 5, 1:

hoc libro circumcisis rebus, quae non arbitror pertinere ad agriculturam,

Varr. R. R. 1, 1, 11:

abundantia earum rerum, quae prima mortales ducunt,

Sall. J. 41, 1; Cic. Fam. 2, 8, 2:

illa furia muliebrium relligionum, qui, etc.,

id. ib. 1, 9, 15: alteram alam mittit, qui satagentibus occurrerent, Auct. B. Afr. 78. —

Relating to a remote subject:

annis ferme DX post Romam conditam Livius fabulam dedit... anno ante natum Ennium: qui (sc. Livius) fuit major natu quam Plautus et Naevius,

Cic. Tusc. 1, 1, 3; v. the commentators ad loc.; Liv. 21, 26, 2; 31, 38, 10; 37, 14, 2; cf. Krehl ad Prisc. 2, 9, § 48, p. 91.—

The antecedent is sometimes repeated after the rel.:

erant itinera duo, quibus itineribus, etc.,

Caes. B. G. 1, 6. —

In a question, with ne affixed: sed ubi Artotrogus hic est? Art. Stat propter virum fortem... Mil. Quemne ego servavi in campis Curculioniis? whom I saved? Plaut. Mil. 1, 1, 9:

quemne ego vidi?

whom I saw? Ter. And. 4, 4, 29.—

With an accessory signif., causal or final, joined to the subj.

As, because, seeing that, since:

Actio maluimus iter facere pedibus, qui incommodissime navigassemus,

Cic. Att. 5, 9, 1:

hospes, qui nihil suspicaretur,

id. Verr. 2, 1, 25, § 64;

ingrata es, ore quae caput nostro Incolume abstuleris,

Phaedr. 1, 8, 11.—

Qui, with the subj., also follows dignus, indignus, aptus, idoneus, etc., answering the question, to or for what? dignus est, qui imperet, i. e. to, Cic. Leg. 3, 2, 5:

dignum esse dicunt, quīcum in tenebris mices,

id. Off. 3, 19, 77:

socios haud indignos judicas, quos in fidem receptos tuearis,

Liv. 23, 43:

idoneus nemo fuit quem imitarere,

Cic. Verr. 2, 3, 16, § 41.—

Also after demonstrr. or clauses expressing or implying a quality or degree which is defined or explained in the rel.-clause:

qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum in voluptate?

Cic. Off. 3, 33, 117:

nullo modo videre potest quicquam esse utile, quod non honestum sit,

id. ib. 3, 19, 77:

non sumus ii, quibus nihil verum esse videatur,

id. N. D. 1, 5, 12:

nunc dicis aliquid quod ad rem pertineat,

id. Rosc. Am. 18, 52:

quis potest esse tam mente captus, qui neget?

as that, that, to, id. Cat. 3, 9.—

To express a purpose, design, in order that, to:

sunt autem multi, qui eripiunt aliis, quod aliis largiantur,

Cic. Off. 1, 14, 43:

Caesar equitatum praemisit, qui viderent,

Caes. B. G. 1, 15:

domi creant decem praetores, qui exercitui praeessent,

Nep. Milt. 1, 4. —

The rel. serves as a connective, instead of is, ea, id, with a conj.:

res loquitur ipsa, quae semper valet plurimum,

and this, Cic. Mil. 20, 53:

ratio docet esse deos, quo concesso, confitendum est, etc.,

id. N. D. 2, 30, 75.—

The rel. sometimes means, by virtue of, according to, such:

quae tua natura est,

according to your disposition, Cic. Fam. 13, 78, 2:

qui meus amor in te est,

such is my love, id. ib. 7, 2, 1.—

In neutr. sing.

Quod signifies,

As much as, as far as, what, = quantum:

adjutabo quod potero,

Ter. Heaut. 3, 1, 7:

cura, quod potes, ut valeas,

Cic. Fam. 14, 4, 6:

quae tibi mandavi, velim ut cures, quod sine molestiā tuā facere poteris,

id. Att. 1, 5, 7:

tu tamen, quod poteris, nos consiliis juvabis,

id. ib. 10, 2, 2; 11, 2, 2; 11, 12, 4; id. Fam. 3, 2, 2:

nihil cuiquam, quod suum dici vellet,

id. Verr. 2, 4, 16, § 36:

(Epicurus) se unus, quod sciam, sapientem profiteri est ausus,

id. Fin. 2, 3, 7:

quod tuo commodo fiat,

id. Fam 4, 2, 4: quod litteris exstet, [p. 1511] id. Tusc. 1, 16, 38:

quod sciam,

Plaut. Ps. 4, 6, 14:

quod ad me attinet,

as far as depends on me, for my part, Cic. Rosc. Am. 42, 122.— With ellips. of attinet: quod ad Caesarem crebri et non belli de eo rumores, Cael. ap. Cic. Fam. 8, 1, 4; Cic. Q. Fr. 3, 1, 3, § 7; Varr. L. L. 5, § 57 Müll.—With gen.:

quod operae,

so much trouble, Cic. Off. 1, 6, 19:

quod aeris,

Liv. 8, 20. —

Wherein:

si quid est, Quod mea opera opus sit vobis,

Ter. And. 4, 3, 23.—

Quo, abl. neutr., with compp. (with or without hoc, eo, or tanto): quo... eo, by how much, by so much, the... the:

quo difficilius, hoc praeclarius,

Cic. Off. 1, 19, 64.—

Indef., any one, any; with si, num, ne, v. quis:

quaeritur, num quod officium aliud alio majus sit,

Cic. Off. 1, 3, 7:

si qui graviore vulnere accepto equo deciderat,

Caes. B. G. 1, 48:

nisi si qui publice ad eam rem constitutus esset,

Cic. Leg. 2, 26, 65:

(BACANALIA) SEI QVA SVNT, S. C. de Bacchan.: ne qui forte putet,

Cic. de Or. 1, 2, 8.

quī, adv. interrog., rel. and indef. [old abl. of 1. qui].

Interrog., in what manner? how? whereby? by what means? why?

In direct questions:

quī minus eadem histrioni sit lex quae summo viro?

Plaut. Am. prol. 76:

Quī, amabo?

id. Bacch. 1, 1, 19:

quī scire possum?

id. ib. 2, 2, 13:

Quī in mentem venit tibi istuc facinus facere?

id. ib. 4, 4, 31:

Quī non?

id. ib. 5, 2, 44:

quī vero dupliciter?

id. Mil. 2, 3, 25:

quī vero?

id. Merc. 2, 3, 60:

quī scis?

Ter. And. 2, 1, 2:

quī istuc facere potuit?

id. Eun. 4, 3, 15:

quī potui melius?

id. Ad. 2, 2, 7:

sed nos deum nisi sempiternum intellegere quī possumus?

Cic. N. D. 1, 10, 25:

quī potest esse in ejusmodi trunco sapientia?

id. ib. 1, 30, 84:

quī potest?

id. Ac. 2, 31, 100:

quī ego minus in Africam traicerem,

Liv. 28, 43, 18.—

In indirect questions:

nimis demiror, quī illaec me donatum esse aureā paterā sciat,

Plaut. Am. 2, 2, 133:

quī istuc credam ita esse, mihi dici velim,

Ter. Phorm. 5, 6, 15:

nec quī hoc mihi eveniat scio,

id. Hec. 2, 3, 6:

neque videre, quī conveniat,

Liv. 42, 50. —

In curses (cf. Gr. pôs, and Lat. utinam), how, would that, if but: quī illum di deaeque magno mactassint malo, Enn. ap. Non. 342, 14 (Trag. Rel. v. 377 Vahl.):

quī te Juppiter dique omnes perduint!

Plaut. Men. 5, 5, 31:

quī istum di perdant!

id. Trin. 4, 2, 78:

quī te di omnes perdant!

id. ib. 4, 2, 155; Ter. Phorm. 1, 2, 73.—Ellipt.:

quī illi di irati!

Cic. Att. 4, 7, 1.—

Rel., wherewith, whereby, wherefrom, how (referring to all genders and both numbers).

In gen.: date ferrum, quī me animā privem, Enn. ap. Non. p. 474, 30 (Trag. Rel. v. 233 Vahl.):

patera, quī Pterela potitare rex est solitus,

Plaut. Am. 1, 1, 104; 1, 3, 37:

sucophantia, quī admutiletur miles,

id. Mil. 3, 1, 172; id. Capt. 1, 1, 33; 3, 4, 24:

mihi dari... vehicla quī vehar,

id. Aul. 3, 5, 28:

multa concurrunt simul, Quī conjecturam hanc facio,

Ter. And. 3, 2, 32:

in tantā paupertate decessit, ut quī efferretur, vix reliquerit,

Nep. Arist. 3, 2.—

Esp., of price, at what price, for how much, = quanti:

indica minumo daturus quī sis, quī duci queat,

Plaut. Pers. 4, 4, 41:

quī datur, tanti indica,

id. ib. 4, 4, 109:

ut quantum possit quīque liceat veneant,

id. Men. 3, 3, 25.—

Transf., that, in order that: Ca. Restim volo mihi emere. Ps. Quam ob rem? Ca. Quī me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87:

ut det, quī fiamus liberi,

id. Aul. 2, 4, 31:

facite, fingite, invenite, efficite, quī detur tibi: Ego id agam, mihi quī ne detur,

Ter. And. 2, 1, 34 sq. —

Indef. (only with particles of emphasis and assurance; cf. Gr. pôs, and v. Fleck. Krit. Misc. p. 28; Lorenz ad Plaut. Most. 811; Brix ad Plaut. Capt. 550), in some way, somehow, surely (ante-class.); with hercle:

hercle quī, ut tu praedicas, Cavendumst me aps te irato,

Plaut. Ps. 1, 5, 58:

hercle quī multo improbiores sunt, quam a primo credidi,

id. Most. 3, 2, 139:

hercle quī aequom postulabat senex,

id. Stich. 4, 1, 53; id. Men. 2, 3, 74.—With edepol:

edepol quī te de isto multi cupiunt nunc mentirier,

Plaut. Mil. 3, 1, 184:

edepol quī quom hanc magis contemplo, magis placet,

id. Pers. 4, 4, 15; id. Am. 2, 2, 144.—With at (cf. atquī), and yet, but somehow: Gr. Non audio. Tr. At pol quī audies, Plaut. Rud. 4, 3, 9; id. Am. 2, 2, 73.— With quippe: horum tibi istic nihil eveniet, quippe quī ubi quod subripias nihil est, Plaut. Aul. 2, 5, 22:

ea nimiast ratio, quippe quī certo scio, etc.,

id. Truc. 1, 1, 49:

quippe quī Magnarum saepe id remedium aegritudinumst,

Ter. Heaut. 3, 2, 27.—With ut:

an id est sapere, ut quī beneficium a benevolente repudies?

Plaut. Trin. 3, 2, 11:

et eum morbum mi esse, ut quī med opus sit insputarier?

id. Capt. 3, 4, 21; id. Bacch. 2, 3, 49.

ōrātĭo, ōnis, f. [oro], a speaking, speech, discourse, language

In gen., the connection of words to express thought:

non est autem in verbo modus hic, sed in oratione, id est, in continuatione verborum,

Cic. 3, 42, 167.

Speech, the power or faculty of speech, the habit or use of language:

quae (ferae) sunt rationis et orationis expertes,

Cic. Off. 1, 16, 50:

natura vi rationis hominem conciliat homini et ad orationis et ad vitae societatem,

id. ib. 1, 4, 12.—

Speech, language, utterance; opp. to fact, action, etc.:

lenitudo orationis, mollitudo corporis,

Cic. Tusc. 5, 16, 46:

idque videns Epicurus re tollit, oratione relinquit deos,

id. N. D. 1, 44, 123:

qui sunt leves locutores... eorum orationem bene existimatum est in ore nasci, non in pectore,

Gell. 1, 15, 1:

nam quid te igitur rettulit beneficum esse oratione, si ad rem auxilium emortuum est,

Plaut. Ep. 1, 2, 19:

ut in vitā, sic in oratione, nihil est difficilius quam quid deceat videre,

Cic. Or. 21, 70: qualis homo ipse esset, talem ejus esse orationem;

orationi autem facta similia, factis vitam,

id. Tusc. 5, 16, 47:

partes igitur orationis secundum dialecticos duae, nomen et verbum,

parts of speech, Prisc. 2, 4, 15.—

Hence, a mode of speaking; a kind, manner, style of speech; language:

quin tu istanc orationem hinc veterem atque antiquam amoves. Nam proletario sermone nunc utere,

Plaut. Mil. 3, 1, 155: nam opulenti cum loquuntur pariter atque ignobiles, eadem dicta eademque oratio aequa non aeque valet, Enn. ap. Gell. 11, 4, 3: quam tibi ex ore orationem duriter dictis dedit, id. ap. Non. p. 512, 8:

aliam nunc mihi orationem despoliato praedicas,

Plaut. As. 1, 3, 52: Creta est profecto horum hominum oratio, quam orationem [p. 1275] hanc aures dulce devorant, id. Poen. 5, 2, 9:

(Andria et Perinthia) non ita sunt dissimili argumento, sed tamen Dissimili oratione,

Ter. And. prol. 11.—Esp. (in gram.): oratio obliqua, indirect speech, the use of dependent clauses in citing the language of others:

quam (orationem) obliquam Pompeius Trogus exposuit (opp. to conciones directae),

Just. 38, 3, 11.—Hence,

Mode of speech, language, use of language, style:

mollis est enim oratio philosophorum,

Cic. Or. 19, 64:

(fabulae) tenui oratione et scripturā levi,

Ter. Phorm. prol. 5:

ut Stoicorum est astrictior oratio aliquantoque contractior, quam aures populi requirunt, sic illorum (Peripateticorum) liberior et latior, quam patitur consuetudo judiciorum et fori,

Cic. Brut. 31, 120:

orationem Latinam efficies profecto legendis nostris pleniorem,

id. Off. 1, 1, 2; cf. id. ib. 1, 1, 1.—

Esp., the language of any people or nation:

Timaeus in historiis quas oratione Graecā composuit,

Gell. 11, 1, 1:

semper cum Graecis Latina (exempla) conjunxi... ut par sis in utriusque orationis facultate,

Cic. Off. 1, 1, 1.—

In partic., formal language, artificial discourse, set speech (opp. to sermo, ordinary speech, conversational language):

mollis est oratio philosophorum et umbratilis, nec verbis instructa popularibus nec vincta numeris, sed soluta liberius: itaque sermo potiusquam oratio dicitur. Quamquam enim omnis locutio oratio est, tamen unius oratoris locutio hoc proprio dignata nomine est,

Cic. Or. 19, 64; cf.:

et quoniam magna vis orationis est eaque duplex, altera contentionis, altera sermonis, contentio disceptationibus tribuatur judiciorum, contionum, senatus, sermo in circulis, disputationibus, congressionibus familiarium versetur, sequatur etiam convivia,

id. Off. 1, 37, 132.—Hence,

A set speech, harangue, discourse, oration:

(oratio) ut gravis, ut suavis, ut erudita sit, ut liberalis, ut polita, ut sensus, ut doloris habeat quantum opus sit, non est singulorum articulorum: in toto spectantur haec corpore, etc.,

Cic. de Or. 3, 25, 96; cf.

the context: illam orationem disertam sibi et oratoriam videri, fortem et virilem non videri,

id. ib. 1, 54, 231:

hanc habere orationem mecum principio institit,

Ter. Hec. 3, 3, 21:

pleraeque scribuntur orationes habitae jam, non ut habeantur,

Cic. Brut. 24, 91:

non est haec oratio habenda apud imperitam multitudinem,

id. Mur. 29, 61:

ignarus faciundae ac poliendae orationis,

id. de Or. 1, 14, 63:

in orationibus hisce ipsis judiciorum, contionum, senatus,

id. ib. 1, 16, 73:

quanta illa, di immortales, fuit gravitas, quanta in oratione majestas! sed adfuistis, et est in manibus oratio,

id. Lael. 25, 96:

qui orationem adversus rem publicam habuissent, eorum bona in publicum adducebat,

Caes. B. C. 2, 18, 5:

ab adulescentiā confecit orationes,

Nep. Cat. 3, 3:

Catonis aliae acerbae orationes extant, etc.,

Liv. 39, 42, 6:

oratio plebi acceptior,

id. 3, 69:

accurata et polita,

Cic. Brut. 95, 326:

longa,

Liv. 34, 5:

acris et vehemens,

Quint. 5, 13, 25:

admirabilis,

Cic. de Or. 3, 25, 94:

angusta et concisa, opp. collata et diffusa,

id. Or. 56, 187:

aspera, tristis, horrida, neque perfecta neque conclusa, opp. laevis et structa et terminata,

id. ib. 5, 20:

circumcisa et brevis,

Plin. Ep. 1, 20, 4:

rotunda et undique circumcisa,

Quint. 8, 5, 27:

cohaerens,

Cic. de Or. 3, 44, 173:

concinna,

id. ib. 3, 25, 98:

stabilis, opp. volubilis,

id. Or. 56, 187.—

Transf.

The power of oratory, eloquence:

tantam vim habet illa, quae recte a bono poëtā dicta est, flexamina atque omnium regina rerum oratio, ut non modo inclinantem excipere aut stantem inclinare, sed etiam adversantem ac repugnantem ut imperator fortis ac bonus capere possit,

Cic. de Or. 2, 44, 187:

satis in eo fuisse orationis atque ingenii,

id. Brut. 45, 165:

non enim verendum est ne te in tam bonā causā deficiat oratio,

Lact. 2, 3.—

Prose (opp. to poetry):

et in poëmatis et in oratione,

Cic. Or. 21, 70.—

(In gram.) A sentence, a clause expressing a complete sense:

oratio est ordinatio dictionum congrua sententiam perfectam demonstrans,

Prisc. 2, 4, 15:

oratio dicitur liber rhetoricus, necnon unaquaeque dictio hoc saepe nomine nuncupatur cum plenam ostendit sententiam,

id. ib.: defectio litterae, et syllabae, et dictionis, et orationis, id. 17, 1, 5.—

(Under the empire.) An imperial message, rescript:

orationes ad senatum missae,

Suet. Ner. 15:

oratio principis per quaestorem ejus audita est,

Tac. A. 16, 27:

orationesque in senatu recitaret etiam quaestoris vice,

Suet. Tit. 6; cf. id. Aug. 65.—

A prayer, an address to the Deity (eccl. Lat.):

respice ad orationem servi tui,

Vulg. 3 Reg. 8, 28:

per orationes Dominum rogantes,

id. 2 Macc. 10, 16:

pernoctans in oratione Dei,

id. Luc. 6, 12.—Also absol., prayer, the habit or practice of prayer:

perseverantes in oratione,

Vulg. Act. 1, 14:

orationi instate,

id. Col. 4, 2; cf. Gell. 13, 22, 1.

quam (archaic form quamde or quande:

quamde pro quam usos esse antiquos, cum multi veteres testimonio sunt, tum Ennius... et Lucretius (1, 640),

Fest. p. 261 Müll.; cf. Enn. Ann. v. 29, and v. 139 Vahl. So, too, Naev. ap. Fest. s. v. topper, p. 352 Müll.), adv. [qui], in what manner, how, how much, as much as:

quam nihil praetermittis in consilio dando! quam nihil tamen, quod tibi placeat, explicas!

Cic. Att. 9, 2, A, 1:

ut se accusari nolunt! quam cupiunt laudari!

id. Fin. 5, 22, 61:

quam multa, quam paucis!

id. Fam. 11, 24, 1:

quam sint morosi, intellegi potest,

id. ib. 7, 15, 1:

quam vellet, cunctaretur,

id. Div. 1, 26, 56:

memoriā tenetis, quam valde universi admurmurarint,

id. Verr. 2, 5, 16, § 41:

quam quisque potest,

as much as each one can, Ov. Tr. 3, 4, 75:

quam potuit,

as far as he was able, Val. Max. 4, 1, 5.—With possum and a sup.:

concede huc ab isto, quam potest longissime,

as far as possible, Plaut. Men. 5, 2, 81:

quam possunt mollissime,

as gently as possible, Cic. N. D. 2, 52, 129.—Also without possum:

quam maximas, quam primum, quam saepissime gratias agere,

Cic. Fam. 13, 6, 5:

ut quam angustissime Pompeium contineret,

Caes. B. C. 3, 45.— With posit. (post-Aug.):

tum Manlius... quam poterat clarā voce denuntiavit,

Val. Max. 6, 4, 1; 3, 2, 1 ext.; 4, 5, 1:

dixi de philosophiā quam breviter potui,

Lact. 3, 17, 1:

tusa cribrataque vino, quam possit excellenti,

as excellent as possible, Plin. 20, 24, 100, § 264; 18, 28, 68, § 274.—

In dependent clauses, indirect questions, etc.:

est fidei nostrae, declarare, quam memores simus,

Cic. Phil. 14, 11, 29:

scio, quam timida sit ambitio,

id. Mil. 16, 42:

quam id ratum sit, tu judicabis,

id. Att. 6, 1, 7:

id quam injustum esset, non videbat,

id. Off. 3, 21, 82:

dici non potest quam sim disputatione tuā delectatus,

id. Tusc. 2, 4, 10; id. N. D. 2, 20, 52; id. Ac. 2, 17, 52; id. Fin. 1, 11, 37; 1, 20, 65; 5, 12, 35; id. Verr. 2, 1, 18, § 47; 2, 1, 21, § 52; 2, 4, 44, § 98:

videte quam iniqui sint,

Sall. J. 85, 25; 62, 9:

ut sentias quam vile sit corpus,

Liv. 2, 12, 3; 24, 5, 2; Nep. Timoth. 4, 2.—

In partic.

In comparisons, as, than.

With tam:

tam ego ante fui liber, quam gnatus tuos,

Plaut. Capt. 2, 2, 60; cf. id. ib. 3, 4, 11:

si era me sciat tam socordem esse quam sum,

id. Cist. 4, 2, 5:

tua est imago: tam consimilis est, quam potest,

id. Men. 5, 9, 4:

tam esse clemens tyrannus quam rex importunus potest,

Cic. Rep. 1, 33, 50; id. Div. 1, 6, 10 et saep.; v. tam.—

With ellipsis of corresp. tam:

homo non, quam isti sunt, gloriosus,

not so celebrated as those, Liv. 35, 49:

claris majoribus, quam vetustis,

rather than, Tac. A. 4, 61.—

With sup. and a corresp. tam, by how much the more, the more: quam acerbissima olea oleum facies, tam oleum optimum erit, the bitterer the olives, the better will be the oil, Cato, R. R. 65, 1:

quam paucissimos reliqueris, tam optimi fiunt,

Varr. R. R. 2, 9:

quam quisque pessume fecit, tam maxume tutus est,

Sall. J. 31, 14.—

With magis:

quam magis... tam magis,

the more... the more, Plaut. Bacch. 5, 1, 5.—With tam omitted:

quam magis exhausto spumaverit ubere mulctra, Laeta magis pressis manabunt flumina mammis,

Verg. G. 3, 309.— With the second magis omitted:

quam magis te in altum capessis, tam aestus te in portum refert,

Plaut. As. 1, 3, 6.—

In the reverse order: tam magis... quam magis,

the more... the more, Verg. A. 7, 787. —

With tanto:

quam magis... tanto magis,

the more... the more, Plaut. Men. 1, 1, 19; so Lucr. 6, 460.—

With a double comp.:

ne libentius haec in illum evomere videar, quam verius,

with more freedom than truth, Cic. Mil. 29, 78:

non acrior quam pertinacior impetus Romanorum,

Liv. 31, 35:

discrimen me occupavit, meliore hostium quam meo tempore,

Curt. 7, 7, 9.—

Tam... quam, with the comp. for the posit., so... as:

per dexteram te istam oro non tam in bellis et proeliis, quam in promissis et fide firmiorem,

Cic. Deiot. 3, 8.—

After comparatives or words of comparison, than:

nobis nihil est tlmendum magis quam ille consul,

Cic. Att. 7, 9, 3:

his igitur, quam physicis potius credendum existimas?

id. Div. 2, 16, 37; Cassius ap. Cic. Fam. 15, 19, 1; Cic. Pis. 26, 62:

majorem pecuniam praetori polliceri, quam quantam hic dedisset,

id. Verr. 2, 2, 29, § 70; id. de Or. 1, 36, 167:

qui plures milites eorum occidisset, quam quot superessent,

Liv. 35, 12.—So after verbs which imply comparison, verbs of preference, excellence, etc.; after praestat, Caes. B. G. 7, 17, 4; after malo:

esse quam videri bonus malebat,

Sall. C. 54, 5:

an est quod ego malim quam?

Cic. Par. 1; after statuo, Nep. Dat. 8, 1; after probo, Tac. A. 1, 58; after volo ( = boulomai ê), Liv. 3, 68, 11; 25, 29, 6.— Rarely quantus is used to strengthen quam, after comp.:

de re majore quam quanta ea esset,

Liv. 30, 23, 2:

implere homines certioris spei, quam quantam fides promissi humani subicere solet,

id. 26, 19, 2 Weissenb. ad loc.;

22, 2, 19.— But quam is often omitted after plus, minus, amplius, etc., without changing the case: minus duo milia hominum effugerunt,

Liv. 24, 16, 4:

plus partem dimidiam hominum caesam,

id. 36, 40, 5; cf. id. 29, 25, 2:

cum decem haud plus milibus militum,

id. 28, 1, 5:

ut hoc nostrum desiderium ne plus sit annuum,

Cic. Att. 5, 1, 1:

ferre plus dimidiati mensis cibaria,

id. Tusc. 2, 16, 37:

plus quingentos colaphos infregit mihi,

Ter. Ad. 2, 1, 45; Prop. 2, 19, 18 (3, 17, 32); v. Zumpt, Gram. § 485.—

With sic ( poet.):

quam multā grandine nimbi Culminibus crepitant, sic densis ictibus heros pulsat, etc.,

Verg. A. 5, 458.— With sic omitted, Verg. A. 6, 309 sqq.—

After aeque, so much... as:

nihil aeque eos terruit, quam robur ac color imperatoris,

Liv. 28, 26.—

After contra, otherwise... than, not so... as:

contra faciunt, quam professi sunt,

Cic. Leg. 2, 5, 11.— So after secus:

ne me secus honore honestes quam ego te,

Plaut. Capt. 2, 1, 50. —

After alius, with a preceding negative, not otherwise than, no other than:

nil aliud agens quam ut, etc.,

nothing else than, Liv. 44, 27, 12:

neque aliud totā urbe agi quam bellum apparari,

id. 4, 26, 12; Nep. Hann. 10, 1:

ob nullam aliam causam, quam ne,

from no other cause than, Liv. 45, 25; 34, 2, 12. — Rarely with alius affirmatively (for ac):

ipse me paulum in aliā quam prius habuerim opinione nunc esse confiteor,

Quint. 3, 6, 63. —

After aliter, otherwise than:

ne aliter, quam ego velim, meum laudet ingenium,

Cic. Verr. 2, 1, 9, § 24:

ne aliter quam si, etc.,

Col. 4, 2, 2.—

After supra:

saepe supra feret, quam fieri possit,

more than, Cic. Or. 40, 139.—

After ultra:

ultra, quam satis est, producitur,

farther than, Cic. Inv. 1, 18, 26.—

After diversum, otherwise than:

pransus quoque atque potus diversum valent quam indicant,

something altogether different from what, Quint. 1, 4, 29; cf., after advorsum, only Plaut. Trin. 1, 2, 139 Brix ad loc.—

After words denoting number or quantity, which serve for comparison: dimidium tributi quam quod regibus ferre soliti erant, populo Romano pendere, the half of what, half as much as, Liv. 45, 18:

multiplex, quam pro numero, damnum est,

too great for, greater than, id. 7, 8:

ferramenta duplicia, quam numerus servorum exigit,

twice as many as, Col. 1, 8, 8.—So, too, after designations of time:

die vigesimā, quam creatus erat, dictaturā se abdicavit,

on the twentieth day after, Liv. 6, 29: tabellarii venerunt post diem sextum, quam a vobis discesserant, Cic. Fil. ap. Cic. Fam. 16, 21, 1:

postridie venissemus, quam... fuissemus,

Cic. Ac. 2, 3, 9:

postero die quam illa erant acta,

id. de Or. 2, 3, 12:

saeculis multis ante... inventa sunt, quam, etc.,

id. ib. 2, 5, 21. —

After the sup.:

bellum gerere cum tyranno, quam qui unquam, saevissimo et violentissimo in suos,

the most cruel that ever was, Liv. 34, 32.—

So with rel. and sup. after tam:

tam gratum mihi id erit, quam quod gratissimum,

Cic. Fam. 13, 3:

tam sum amicus rei publicae quam qui maxime,

id. ib. 5, 2, 6:

ego sum tam mitis, quam qui lenissimus,

id. Sull. 31, 87.—

Sometimes with magis or potius to be supplied, more... than:

tacita mulier semper, quam loquens,

Plaut. Rud. 4, 4, 70 dub.:

pacem quam bellum probabam,

Tac. A. 1, 58. —

In mere intensive expressions, exceedingly, very, quite, indeed:

admodum quam saevos est,

very cruel indeed, Plaut. Am. 1, 3, 43:

nimis quam formido, ne, etc.,

id. Most. 2, 2, 79:

nimis quam cupio,

id. Capt. 1, 2, 17:

quam familiariter,

Ter. And. 1, 1, 109: nam suos valde quam paucos habet, very few indeed, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 13, 3:

mire quam,

Cic. Att. 1, 11, 3:

sane quam refrixit,

id. Q. Fr. 2, 6, 5.